Jacek - 2008-01-25 09:06:24

W języku polskim wykształcił się szereg osobnych nazw dla rozmaitych relacji.

W języku angielskim używa się stopni i przesunięć oraz nazwy kuzyn (np. 1st cousins once removed to kuzyni pierwszego stopnia raz przesunięci, co po naszemu oznacza dzieci stryjecznych lub ciotecznych dziadków). Angielska notacja nie oddaje w nazwie różnicy pokoleń (kuzynami są zarówno nasze kuzynostwo jak i wujostwo oraz wszyscy ich potomkowie, dla których jest się wujkiem lub ciocią). Stopień nawiązuje do stopnia pokrewieństwa ze wspólnym przodkiem (lecz nie jest z nim tożsamy), a przesunięcie nawiązuje do różnicy pokoleń, aczkolwiek w danym stopniu kuzyn przesunięty w górę (dla probanta to wujek lub ciotka) nazywa się tak samo jak kuzyn przesunięty w dół (probant jest dla tej osoby wujkiem lub ciocią). W dalszym tekście, ilekroć mowa o stopniach, to chodzi o nasze stopnie pokrewieństwa lub powinowactwa, a nie stopnie kuzynostwa anglosaskiego.

Gdy probant i jego krewny znajdują się w obrębie tego samego pokolenia, to w drugim stopniu krewnych nazywa się rodzeństwem (brat, siostra). Dotyczy to również rodzeństwa przyrodniego (przyrodni brat, przyrodnia siostra), które pochodzi od jednego tylko rodzica wspólnego z probantem, a drugi rodzic pozostaje różny (zobacz: rodzeństwo). Dzieci narodzone z ciąży mnogiej nazywane są rodzeństwem bliźniaczym (brat-bliźniak, siostra-bliźniaczka, bliźniaczy brat/siostra lub po prostu bliźniak). Z mnogiej ciąży mogą się urodzić (przy wzrastającej liczbie): bliźniaki, trojaczki, czworaczki, pięcioraczki (teoretycznie itd.).

Dzieci rodzeństwa rodziców (w czwartym stopniu) współcześnie nazywa się kuzynami. Tradycyjna nazwa takiej relacji to rodzeństwo cioteczne (po siostrze rodzica) lub stryjeczne (po bracie ojca, czasem nieprawidłowo także po bracie matki; rzadziej wujeczne, to już bez zastrzeżeń dla obu rodziców) — brat cioteczny, siostra cioteczna, brat stryjeczny (wujeczny), siostra stryjeczna (wujeczna).

Krewni dalszych stopni (wspólni pradziadkowie lub dalej) to kuzynostwo (kuzyn, kuzynka). Tradycyjnie kuzyni czwartego stopnia nazywani są rodzeństwem cioteczno-ciotecznym.

W przypadku krewnych z różnych pokoleń linii bocznej, współcześnie coraz częściej dla wszystkich stopni stosuje się jednolitą nazwę: wujostwo (wuj/wujek, ciocia/ciotka). Dotyczy to zarówno czyjegoś krewnego (rodzeństwo rodzica, rodzeństwo dziadka itd.) jak i małżonka tego krewnego, który jest już powinowatym (patrz niżej).

Nadal stosuje się jednak w trzecim stopniu pokrewieństwa (tj. dla rodzeństwa rodziców) ze strony ojca określenie stryjostwo — stryj/stryjek (brat ojca), czasem także (nieprawidłowo) stryjenka/stryjna (na siostrę ojca). Stąd wywodzi się rodzeństwo stryjeczne (w czwartym stopniu). Rodzeństwo matki to zawsze wuj lub ciocia. Podobnymi terminami określa się powinowatych małżonków krewnego wujka/cioci (patrz niżej).

W tradycyjnej terminologii, w czwartym stopniu krewnymi w linii bocznej (rodzeństwo dziadków) są dziadkowie cioteczni lub stryjeczni.

Dzieci brata to bratanek i bratanica, a dzieci siostry to siostrzeniec i siostrzenica.

Uwaga. Najczęściej określenia: kuzynostwo, wujostwo i stryjostwo używane są do nazwania nie ogółu osób spokrewnionych w jakiś jeden sposób (wszyscy kuzyni albo wszyscy wujkowie i ciocie), lecz określa się nimi kuzyna (wujka) i jego małżonkę, a więc krewnego i powinowatego (kuzyn+żona=kuzynostwo, ciocia+mąż=wujostwo, stryjek+żona=stryjostwo).

kancelaria komornicza lubin